تحقیق در مورد در دوران دانشجویی جزوه را نوشته بودم گه عنوانش

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

دسته بندی : وورد

نوع فایل : .doc ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحه : 5 صفحه

قسمتی از متن .doc :

در دوران دانشجویی جزوه را نوشته بودم که عنوانش ( نگرش سیستمی بر روابط انسان ومحیط ‍) بود و مرحوم دکتر گودرزی نژاد راهنمایم بود امروز که این مطالب را برای استفاده برخی از همکارانم که در دوره پیش دانشگاهی تدریس دارند دوباره نویسی می کنم ، جا دارد یادی از آن استاد عزیز کرده باشیم.این مطالب با استفاده از این منابع نوشته شده است ممکن است این منابع نیز مشکل گشایی دوستان باشد: 1- آذرنگ ، عبدالحسین-تکنولوژی و بحران محیط زیست- امیر کبیر –1364 2- دلفوس ، اولیویه – فضای جغرافیائی – سهامی ،سیروس، 1364 3- شکوئی ، حسین –فلسفه جغرافیا – گیتا شناسی چاپ سوم –1364 4- شکوئی ،حسین- جغرافیای کاربردی و...- آستان قدس رضوی-1364 5- فرشاد،مهدی- نگرش سیستمی-امیر کبیر-1363 6- فرمانفرمائیان، فاطمه-توسعه اقتصادی و مسائل زیست محیطی – حفاظت محیط زیست- 1353 7- فشارکی ،پریدخت- تعریف و مفاهیم چشم انداز...-مجله رشد جغرافیا شماره 9 8- هنری ، مرتضی – هدف ها و ارزشهای آموزش جغرافیا – مجله رشد جغرافیا شماره 2 9- میمندی نژاد – شالوده بومشناسی – دانشگاه تهران –1342 10- زون ولد، یان – نقش سنتز ها و تحلیل های جغرافیایی ... شهداد فرهاد- رشد جغرافیا شماره 26 11- بهرام سلطانی، کامبیز- نگاهی اجمالی بر اکولوژی چشم انداز های طبیعی –رشد جغرافیا شماره 6 12- Nature and Resources 3 nov 1990 unisco water- related problems of the humid tropics-j.scadwell m. bonel نگرش سیستمی: دو تحول عمده انقلاب علمی در قرن هفدهم و انقلاب صنعتی در قرن هجدهم نشانه های باروری و غنائت این دوره از تمدن انسانی می باشد. از این دوره از تاریخ علم غالبا به نام دوره علوم کلاسیک نامبرده شده است. و در همین دوره است که گستردگی تام تفکر مکانیستی مشاهده می شود.اندیشمندان این زمان با پیروی از روش علت و معلولی ، زنجیره هر پدیده را دنبال می نمودندو آن چه را با این نگرش قابل توجیه نبود به ماورای طبیعت نسبت می دادند و بدین صورت نوعی توجیه پذیری برای آنان فراهم می شد. در اوایل قرن بیستم پس از مشخص شدن عجز تفکر مکانیستی با تحولات شگرفی که در علوم فیزیک نظیر فیزیک کوانتم پدید آمدکه خط بطلان بر اندیشه های مالتوس و نظریه تکامل داروین کشید، تدریجا" مکتب ارگانیستی بر نگرش های مکانیکی تسلط یافت.و نگرش ارگانیستی به عنوان زیر بنای جهان بینی سیستمی به عنوان یک جهان بینی وحدت بخش مطرح شد. بر اساس این نگرش ، هر موجود زنده بقای خود را مدیون تعامل دو نیروی متضاد ( تز و آنتی تز ) که منجر به ایجاد شرایطی برای انطباق با مجموعه عوامل خارجی است، می باشد.به دلیل گسترشی که این شیوه تفکر در میان شاخه های متعدد علوم زیستس یافت و از آنجا که قابلیت خود را در پاسخ گویی به بسیاری از سوالات که با نگرش های دیگر قابل پاسخ نبودند نشان داد.این تفکر به شاخه های علوم انسانی نیز تاثیر بسزایی نهاد و پس از عجز نظریه مکانیستی و تجزیه گرایانه سبب بوجود آمدن نظریه های جدید در علوم انسانی گردید.این نظریه های جدید با مایه گیری از نگرشهای ارگانیستس در قالب جامعب که همان بینش سیستمی است متبلور و جلوه گر شده است.بدین سبب به دلیل دستیابی هر چه بهتر به نتایج قابل تعمیم و جهان شمول برای انطباق با موارد لاینحل انسانی ع بینش سیستمی سبب اصلی بوجود آمدن رشته هایی از علوم گردید که می توان آنها را تحت عنوان " علوم بین رشته ای" نام برد.یکی از شاخص ترین علوم بین رشته ای جغرافیاست که با اتکای به نگرش سیستمی و استفاده از سایر شاخه های علوم زیستی و علوم انسانی ، به عنوان پلی میان سایر شاخه های علوم مذکور به نقش خود در تبیین پدیده های طبیعی و انسانی می پردازد و مسئول برقرار کردن ارتباط میان آنهاست.و همچون سایر " رهروان طریقت سیستمی ، هدف اصلی را دستیابی به تبیین جامعی از جهان و پدیده های آن " می داند. حال با این مقدمه لازم است با برخی از اصطلاحات این نگرش آشنا شویم تا مباحث نگرش سیستمی را با زبان مشترکی مورد تعامل قرار دهیم. مفهوم سیستم: در این مورد نظرات مختلفی در رابطه با تعریف سیستم اظهار شده است.اما در همه این تعاریف دو خصیصه مهم وجود دارد.یکی اینکه اجزای هر سیستم به صرف وجود در یک سیستم ، نمی توانند موجودیت بیابند یا به عبارت دیگر یک سیستم که شامل عناصری معلوم می باشد با همان عناصر معلوم که صورت یک سیستم را ندارند ، متفاوت است. دوم اینکه وجود ارتباط بین اجزا و عوامل است که بوجود آورنده یک سیستم می باشد و بدون آن نمی توان یک سیستم را از سایر پدیده ها بازشناخت. از خصوصیات مهم هر سیستم کلیت و سلسله مراتب آن سیستم نسبت به خود و نسبت به خارج از خود می باشد.کلیتی که خود پوششی ظاهری برای سلسله مراتب به حسلب می آید. سلسله مراتب بیان حالتی است که هر یک از سطوح یا عملکرد سیستم خود سیستم کاملی است که همچون عنصری برای کل سیستم عمل می کند.و نیز هر مرتبه ای از این سلسله مراتب نمایشگر عنصری از مرتبه بالاتر و سیستمی نسبت به مرتبه پایین تر خود می باشد.مثلا کره زمین یک سیستم است نسبت به عناصر و پدیده های مختلفش در درون خود و یک عنصر از سیستم منظومه شمسی و منظومه شمسی یک سیستم است در مقابل سیارات 9گانه اش و خود عنصری است از کهکشان راه شیری و.... مفهوم سیستم به گونه ای که اشاره شد، خود مشتمل بر مفاهیمی همچون : عنصر؛ارتباط؛ سیستم جزئی؛ محیط ؛ کلیت؛ جزء و کل ؛ سازمان ؛ نظام و غیره می باشد.علاوه براین مفاهیم که مشخصه یک سیستم می باشد برای تبیین طبقات سیستمها مفاهیم دیگری نیز مورد نیاز است از جمله : سیستم های باز و بسته ؛ سیستمهای ارگانیک و غیر ارگانیک ؛ سیستمهای تعادل گرا و تطبیق پذیر ؛ سیستمهای نظام گرا و هدف جو و.... سعی بر آن است تا آنجا که لازم باشد این مفاهیم تشریح و تبیین شود. کل گرایی: اساس بینش سیستمی بر پایه کل گرایی یا هولیسم استوار است.این همان روشی است که در فلسفه شرق تحت عنوان " قیاس " بیان شده است که هر پدیده را از کل به جز مورد بررسی قرار دادن معنای آن است.استنباط طرفداران این شیوه تفکر بر آن است که با بررسی یک جزء یا یک عنصر نمی توان حالت واقعی یا نتایج مورد قبول از آن عنصر در زمانی که در یک مجموعه قرار دارد و تاثیر می گذارد و تاثیر می پذیرد را بیان نماید.و بر این اساس نظاره و تعمق در کل یک وجود ، به اعتقاد کل گرایان نه تنها تصویری جامع از آن موجودیت و کردارش به دست می دهد ، بلکه در مورد ارگانیسمها ، هولیسم و کل گرایی تنها راه شناخت واقعی وجود ها و پدیده هاست. عنصر: یک سیستم متشکل از عناصر و اجزایی است که چنانکه اشاره شد در سطح سیستم به عنوان یک عنصر موجودیت پیدا می کند در حالیکه می توان در سطح پایین تر از خود یک سیستم باشد که در ارتباط با سایر عناصر، سیستم را بوجود می آورند.مانند هر یک از افراد جوامع بشری که یک عنصر از سیستم جمعیتی کره زمین هستند ع در حالیکه هر کدام یک سیستم ارگانیک به حساب می آیند. ارتباط: عامل وحدت بخش بین عناصر یک سیستم را تحت عنوان ارتباط می نامند که بدون وجود آن یک سیستم وجود خارجی نخواهد یافت . ارتباط در سیستم دارای انواعی است. مانند : ارتباط اندرکنشی ؛ ارتباط زایشی ؛ ارتباط تبدیلی؛ ارتباط ساختی ؛ ارتباط رفتاری ؛ ارتباط تحولی و ارتباط کنترلی یا سیبرنتیک. محیط سیستم: محیط سیستم عبارت است از مجموعه عناصر و خواص مربوط به انهاست که جزء سیستم نیستند اما تغییری در هر یک می تواند در حالت یک سیستم ایجاد کند. مانند: عوامل طبیعی یک ناحیه جغرافیایی. محیط را نمی توان به عنوان مکان قلمداد کرد بلکه محیط به معنای عام کلمه عبارتست از قرار گاه عملیات انسان و سایر موجودات زنده که می تواند شامل مکان، زمان و فضا باشد. طبقه بندی سیستمها: به صورت فهرست وار می توان سیستمها را بر حسب : الف – سیستمهای باز و بسته ب- سیستمهای مجرد و مجسم ج- سیستمهای زنده و غیر زنده تقسیم بندی نمود و برای هر یک تعریفی ارائه کرد.اما آنچه که بیش از سایر موارد مورد نیاز است ؛ همان قسمت اول است. سیستمهای باز و بسته: یک سیستم بسته چنان سیستمی است که با محیط خارج هیچگونه ارتباط مادی به صورت تبادل ماده و یا انرژی ندارد و سیستم باز سیستمی است که با محیط خارج خود دارای چنین مبادلاتی هست.البته سیستمهای بسته می توانند دو حالت داشته باشند. 1- سیستمهای مطلقا بسته در این گونه سیستمها هیچگونه تعامل و تبادلی بین سیستم و محیط خارج آن وجود ندارد. به عبارت دیگر درهای یک سیستم بسته از این نوع کاملا به روی دنیای خارج آن بسته است . در چنین سیستمی میزان اندرکنش و تبادل اعم از مادی و یا غیر مادی آن با محیط خارج صفر است. 2- سیستمهایی که به طور نسبی بسته هستند. این سیستمها از نظر مبادلات مادی بسته اند ولی ممکن هست با محیط خارج خود تعامل و مبادلاتی از نوع دیگر داشته باشند. بر این اساس شاید بتوان گفت که تمامی پدیده های جغرافیایی از نوع سیستمهای باز هستند . چه انسان به عنوان یک شاخه از مطالعات جغرافیایی ، موجودی است که با محیط خود ارتباط مادی و هم ارتباط غیر مادی داردو هم کره زمین به عنوان خاستگاه اولیه تحولات جغرافیایی چه در درون خود و چه نسبت به دریافت انرژی حیات بخش خورشیدی سیستمی باز می باشد. از نظر رفتار نیز می توان سیستمها را به چند دسته تقسیم نمود: 1- سیستمهای حافظ حالت که در مقابل یک نوع تغییر ، یک نوع واکنش خاص بروز می دهند اما از درک علت آن عاجزند مانند قطب نما که با تغییر جهت ، عقربه آن عکسالعمل نشان می دهد. 2- سیستمهای هدف جو که گامی جلوتر از نوع اول هستند .به جند عامل متغیر می توانند پاسخ دهند که این امر ناشی از وجود حافظه در سیستم است و بهترین پاسخ را می یابد مانند ماشین حساب 3- سیستمهای چند هدفی ؛ مرحله ای کامل تر از سیستم هدف جو است . در صورتی که برایش برنامه صحیحی فراهم شده باشد می تواند از میان هدفهای متعدد آن را که منطقی تر است بیابد اما این جستجو به میل خود سیستم نیست بلکه به میل و بر اساس منطق برنامه ریز اوست.مانند رایانه 4- سیستم آرمانمند؛ سیستمی است که قابلیت انطباق بسیار دقیق و سریع نسبت به متغیر های محیطی دارد مانند انسان خصوصیات سیستمها: الف )- سیستمهای بسته : به موجب اصل دوم ترمودینامیک یک سیستم بسته چنانچه به حال خود رها شود سرانجام به سوی بی نظمی ؛ اغتشاش و تعادل ایستا سوق خواهد کرد. این خاصیت را " آنتروپی" می نامند. آنتروپی را می توان همان عاملی دانست که در چرخه هر یک از عناصر حیاتی یک اکوسیستم در تبدیل یک ماده به انرژی؛ حذف مقادیر درصدی از آن ماده که به هدر می رود؛ دانست و سبب به هم خوردن تعادل سیستم شده و در نتیجه سیستم محکوم به نابودی می گردد. ب )- سیستمهای باز : تعادل سیستمهای مادی باز از جهات اساسی با تعادل سیستمهای مادی بسته تفاوت دارد.تعادل سیستمهای باز بر خلاف سیستمهای بسته تعادل دینامیک است.یعنی حالتی وابسته به زمان است. رفتار سیستمهای مادی باز و حالت تعادل دینامیکی سیستمهای باز ، نیاز به صرف انرژی دارد. در سیستمهای مادی باز ، امکان تبادل ماده و انرژی با محیط خارج وجود دارد و سیستم باز می تواند این انرژی را از محیط اطراف خویش تامین کند..... و در این صورت با کاهش احتمالات و افزایش آنتروپی همراه نیست. یک سیستم باز به وسیله تعامل با محیط خارج قادر است که از افزایش آنتروپی جلوگیری نماید. و این ارتباط ، درجه بی نظمی در یک سیستم باز را الزاما افزایش نمی دهد برعکس سیستمهای باز از طریق ارتباط با محیط خارج می توانند از سوق یافتن به بی نظمی عمومی خود که تقدیر سیستمهای بسته است جلوگیری کرده حتی بر درجه نظام خویش بیفزایند. آنچه اشاره شد را می بایست با علم به این موضوع به عنوان کلید راهنما همواره مد نظر داشت که یک سیستم با حداکثر آنتروپی و حداقل نظام را می توان با تغذیهاطلاعات به سوی یک سیستم منظم با آنتروپی کمتر سوق داد و با این عمل در جهت مخالف با روند پیش بینی شده توسط اصل دوم ترمودینامیک کلاسیک گام برداشت.این مطلب ناشی از علم جدید سیبرنتیک است. برخی از اصطلاحات تفکر سیستمی: 1- پس خورندگی : این حالتی است بین دوسیستم که بر یکدیگر تاثیر می گذارد و متقابلا تاثیر می پذیرد. به عبارت دیگر اگر در یک سیستم متشکل از علت و معلول ، معلول به نوبه خود روی علت اثر بگذارد ، حلقه پس خورندگی تشکیل می شود. پس خورندگی مثبت اصول علت را تقویت می کند و پس خورندگی منفی اصول علت را تضعیف می نماید و از طریق این تضعیف سبب تضعیف خود می گردد. پس خورندگی در سیستمهای باز از عوامل مهم تبادل اطلاعات و کنترل سیستم است. با این تعریف معین می گردد که پس خورندگی مثبت به دو دلیل برای هر سیستم باز خطرناک است. اولا ممکن است با تقویت ، سبب تشدید معلول گردد که با دور پس خورندگی ، این عمل چنان شدت یابد که موجب انهدام کامل سیستم شود. ثانیا به عکس حالت قبلی ممکن است با تمایل به سمت صفر یعنی عدم تقویت علت و در نتیجه تقویت معلول ، موجبات مرگ سیستم را فراهم آورد.و به همین دلیل است که پس خورندگی منفی به دلیل هشدار های کنترلی که به سیستم می دهد ، مجموعه را از نامطلوب بودن شرایط آگاه نموده ، آن را وادار به اصلاح شرایط می نماید. در واقع می توان پس خورندگی منفی را ضامن بقای سیسام باز به حساب آورد. ۲تعادل گرایی-: با توجه به اشارات فوق ؛ به عبارت ساده تعادل گرایی نوعی حفظ حالت است.در حالی که در ارگانیسمهای زنده وضعیتی نسبتا پیچیده تر دارد که تحت عنوان پس خورندگی و کنترل به آن اشاره شد.یکی از اقدامات اساسی در جهت تعریف دقیق تر مفهوم تعادل گراییو بقا توسط راس اشبی که از جمله متفکرین سیستمی می باشد ؛ انجام گرفته است.اشبی برای این منظور کمیاتی را بنام متغیرهای ضروری معرفی می کند که مبین حالت و هویت یک سیستم بخصوص می باشد.متغیر های ضروری یک موجود زنده در محدوده ای خاص تغییر می کنند.مرگ موجودات زنده زمانی فرامی رسد که این متغییر ها از محدوده حیاتی مربوط به آن موجودات خارج شوند.بر این اساس تعادل گرایی یک سیستم عبارت است از کوشش سیستم در نگاه داشتن نوسانات متغیر های ضروری مربوط به آن سیستم در حوزه تعیین شده می باشد. بقای یک سیستم تا هنگامی تامین است که متغیر های ضروری مربوط در محدوده حیاتی آن عمل کنند. نقش عمده مکانیسمهای پس خوراننده و کنترل در انواع سیستمها ؛ آگاهی از چگونگی تغییرات این پارامترهای صوری و کنترل سیستم در جهت حفظ این کمیات درمحدوده مربوطه می باشد سازش: چنانکه از مفهوم تعادل گرایی بر می آید ؛ کمیات ضروری در صورتی که نامتعادل شوند ، اساس سیستم را بر هم خواهند زد. اما در پاره ای از سیستمها علاوه بر داشتن خصوصیات پس خورندگی ، کنترل و تعادل گرایی ؛ ویژگی دیگری نیز وجود دارد که می تواند در صورت لزوم دامنه نوسانات کمیات ضروری را تغییر داده ، سیستم را با شرایط موجود سازش دهد. این خاصیت با دو عامل بوجود می آید.1- عامل درونی 2- عامل بیرونی . آنچه تا اینجا اشاره شد ، در واقع مقدماتی بود برای درک مفاهیم و اصطلاحات مورد استفاده در نگرش سیستمی .اما برای ورود به بحث اصلی که به عبارتی بررسی روابط انسان ومحیط از دید گاه سیستمی است، لازم است موضوع دیگری را نیز روشن کنیم. گاهی در مباحث فلسفی جغرافیا ، این گونه عنوان می شود که به دلیل تشلبه تعاریف میان علم جغرافیا و علم اکولوژی ، تعیین مرز میان این دو علم مشکل است و در بسیاری موارد تداخلی در مطالب نگاشته شده در این دو شاخه مشاهده می شود. مثلا در تعریف کلی و کلاسیک ؛ جغر افیا را تبیین کننده روابط متقابل بین انسان و محیط می دانند.و علم اکولوژی را علمی می دانند که روابط بین موجودات زنده و محیط پیرامونش را بررسی می کند. گاه حتی سخن از حذف یکی از این دو علم به نفع دیگری نیز مطرح می شود.اما نکته ظریفی که در این دو تعریف امده است . کمتر بدان توجه می شود آن است که جغر افیا ( اگر تعریف کلاسیک آن را قبول کنیم) صرفا انسان را در محیط اطرافش مورد بررسی قرار می دهد و روابط تاثیر و تاثری را در این بررسی مورد تاکید دارد.در حالیکه علم اکولوژی جمیع موجودات زنده را لحاظ کرده و تفاوتی میان آنها قائل نمی شود.و هر یک را به نوبه خود در محیط طبیعی شان مورد توجه قرار می دهد.در این منظر ، انسان صرفا یک موجود زنده است با مشخصات فیزیولوژیکی مشخص .به عبارت دیگر اکولوژی بخش زیستی انسان را مورد توجه قرار می دهد.در حالیکه جغرافیا ، انسان را به عنوان انسان با تمام خصایص و ویژگیهای خاص و استثنایش نسبت به سایر موجودات زنده مورد نظر دارد.از سوی دیگر محیط در تعریف جغرافیا ، محیط جغرافیایی است و آن محیطی است که انسان هوشمند از تغییر محیط طبیعی فراهم آورده است.در حالی که محیط اکولوژیک ، به معنی محیط طبیعی و احیانا دست نخورده است. به همین خاطر است که جغرافیا ، شاخه ای از علم که به علوم انسانی تمایل بیشتری دارد( مرز میان علوم طبیعی و علوم انسانی). در حالی که اکولوژی یکی ار شاخه های علوم زیستی ( طبیعی) است. واما صورت مساله: درچه صورت می توان محیط جغرافیایی ناحیه مفروض A را از لحاظ زندگی و شکوفایی اقتصادی و اجتماعی مناسب " خوب" دانست؟ عوامل موثر طبیعی و انسانی آن را تعیین و با هم در رابطه قرار داده به صورت " سیستم" یا مجموعه ، تجزیه و تحلیل کنید. تجزیه و تحلیل جوامع یک ناحیه یا یک منطقه جغرافیایی معمولا بر پایه یکی از دو جنبه مخالف زیر انجام می شود: 1- جنبه منطقه ای بر پایه شناخت و نامگذاری و رده بندی هر جامعه به معنای ذات و سپس واردکردن آن جامعه در فهرستهای انتزاعی 2- جنبه تجزیه وتحلیل محور تغییرات عوامل محیطی که مکان هر جمعیتی را بر روی محور های یک بعدی یا چند بعدی تغییرات عوامل محیط قرار می دهند. از این رو ابتدا باید محور های اصلی بحث فوق را شناسایی نمود . که در این صورت می توان سه عامل : 1- انسان 2- محیط 3- روابط و تاثیرات متقابل را دسته بندی نمود و یک به یک مورد بحث قرار گیرد.و آنگاه که عوامل موثر مورد نظر در بخش دوم سوال معین گردید ، با نگرش کل گرایانه